اهم اخبار
اروپا و نمایش چماق به جمهوری‌اسلامی
واکنش‌های مقامات اتحادیه اروپا و تروئیکای اروپایی به آغاز مرحله سوم کاهش تعهدات برجامی جمهوری اسلامی وارد مرحله جدیدی شده است. در این مرحله کماکان هدف حفظ برجام است اما اعلام کنار گذاشتن محدودیت‌ها در حوزه تحقیقات هسته‌ای از سوی حسن روحانی باعث شده است تا اتحادیه اروپا صریح‌تر ناخرسندی و مخالفت خودش را نشان دهد. مقامات اروپایی تصریح کردند که آنها در صورت رعایت کامل تعهدات برجامی از سوی جمهوری اسلامی، به برجام و وظایف خودشان پایبند خواهند بود.
آنها از مقامات تهران می‌خواهند که مراحل سه‌گانه توقف تعهدات برجامی را کنار بگذارد و به اجرای کامل آن برگردد در غیر این صورت آنها نمی‌توانند امتیازی بدهند. در واقع مقاومت آنها در برابر آمریکا مشروط به رعایت مفاد برجام از سوی جمهوری اسلامی است. جمهوری‌اسلامی اقدامات اروپا از جمله کانال مبادله‌ای اینستکس و پیشنهادهای کلی اعطای خط اعتباری برای خرید نفت و تسهیل مبادلات بانکی برای دور زدن تحریم‌های آمریکا را کافی نمی داند و می‌خواهد از طریق فشار آنها را به تحرک بیشتر برای تحقق انتظارات وادار کند. بررسی واقعیت‌ها هم نشان می‌دهد وعده های اروپا تاکنون نسیه بوده و بدون آمریکا عملا توانایی برآورده سازی توقعات ایران را ندارد.
اگر جمهوری اسلامی در کاهش تعهدات برجامی و بلاموضوع کردن آنها اصرار بورزد و آنگونه که رئیس کمیسیون قضائی مجلس گفته است مرحله چهارم کاهش تعهدات خروج از برجام خواهد بود، آنگاه اروپا فقط به توصیه و ابراز ناخرسندی بسنده نخواهد کرد و وارد اقدامات عملی خواهد شد. گسترش تحقیقات هسته‌ای با نادیده گرفتن محدودیت ها و تولید وتست سانتریفوژهای پیشرفته که تولید سوخت هسته ای را سریعتر کرده و هدف ۱۹۰هزار سو را با زنجیره های کمتر سانتریفوژ تحقق بخشد، برای اروپا قابل تحمل نیست بخصوص اگر غلظت اورانیوم غنی شده به بیش از بیست درصد برسد که ایران را در آستانه دستیابی به فناوری تولید سلاح هسته ای قرار می دهد.
در این صورت نقطه گریز هسته ای که قبلا در دوران تصویب برجام از سوی مراجع کارشناسی و امنیتی غرب یک ساله ارزیابی می شد، می تواند به زمان چندماهه تقلیل یابد. ان اتفاق دیگر توجیه توافق هسته ای زمانمند و با حفظ امکان غنی سازی اورانیوم با درجه زیر ۵ درصد را ضعیف می کند و حساسیت های غرب نسبت به برنامه هسته ای جمهوری اسلامی به مرحله ماقبل برجام بر می گردد. در این شرایط احتمال نزدیکی اروپا به سیاست غنی سازی صفر آمریکا افزایش می یابد.
جمهوری اسلامی با قابلیت فنی تولید بمب و داشتن ذخیره سوخت هسته‌ای بالا به لحاظ کمی و کیفی یک تهدید امنیتی برای اروپا است. متحدان منطقه ای و کشورهای عربی نیز در این شرایط فشارهای شان برای مهار اتمی جمهوری اسلامی را افزایش می دهند. امکان شکل گیری رقابت تسلیحاتی اتمی در خاورمیانه دیگر ملاحظه امنیتی اروپا خواهد بود که آنها را به چاره اندیشی واخواهد داشت. اروپا در این زمینه به لحاظ راهبردی دغدغه هایی شبیه آمریکا دارد.
ابزار عملی اروپا برای جلوگیری از خروج جمهوری اسلامی از برجام، فعال کردن مکانیزم ماشه است تا با طرح شکایت از جمهوری اسلامی طبق مفاد برجام جلسه ۱+۴ در سطح بالا تشکیل شود و سپس در صورت عدم اقناع آنها از پاسخ های جمهوری اسلامی، تحریم های ماقبل برجامی و از جمله قطعنامه‌های شورای امنیت به صورت خودکار فعال می شوند. این وضعیت جمهوری اسلامی را در تنگنای بیشتری قرار می دهد و ازاینرو در ماه های گذشته نسبت به آن هشدار داده و تهدید کرده است که اقدامات تندی انجام خواهد داد. البته در وضعیت کنونی و تنگ شدن حلقه محاصره آمریکا و مهار تسلیحاتی و راهبردی جنگ و برخوردهای نظامی، جمهوری اسلامی کارت‌های زیادی برای اثرگذاری و موازنه سازی ندارد.
ازاینرو اروپا مشابه آمریکا در چارچوب راهبرد چماق و هویج به سمت اعمال فشار بر جمهوری اسلامی و برخوردهای سخت متمایل خواهد شد و دیگر به جای تمرکز بر ارائه پیشنهادات و امتیازات به سمت تهدید حرکت می‌کند. کاهش تعهدات برجامی حکومت اگرچه از منظر ایجاد فشار کارایی دارد اما استفاده بیش از حد از آن نتیجه معکوس داشته و می‌تواند رشته سست مذاکرات ایران و اروپا و رویکرد های تعاملی را پاره کند.
نزدیک شدن اروپا و آمریکا شرایط را برای جمهوری اسلامی سخت تر می کند و تاثیرات روانی آن اقتصاد به‌شدت بحران‌زده ایران را رنجورتر می‌سازد. ازاینرو نمایش چماق از سوی اروپایی‌ها می‌تواند محاسبات جمهوری اسلامی را تغییر دهد. اگرچه در کوتاه مدت بعید است مقامات تهران نرمشی نشان بدهند و در نتیجه در ماه‌های پیش رو باید انتظار واگرایی بیشتر بین غرب و ایران در برجام را داشت و این مساله شکل‌گیری محتمل برجام ۲ را به تعویق می‌اندازد. در عین حال الگوی رفتاری جمهوری اسلامی نشان می‌دهد معمولا در زمانی که مواضع تندی را در ظاهر اتخاذ می‌کند در عمل آماده عقب نشینی و تن دادن به مذاکرات می شود. منتهی هنوز شرایط به این سمت نرفته است و نظام منتظر ارزیابی نتایج عملی فاز زورآزمائی است.
