اهم اخبار
جنگ داخلی یمن و تعمیق فاجعه انسانی
جنگ داخلی یمن در شرایطی به پایان پنجمین سال خود نزدیک می شود که چشم انداز روشنی برای آینده آن متصور نیست. همچنین ابعاد فاجعه انسانی اعم از آمار کشته شدگان نظامی و غیرنظامی، قحطی، کمبود دارو نیز به نحو فزاینده ای در حال تشدید است. جنگ داخلی یمن با پروژه مشترک علی عبدالله صالح و حوثی ها علیه دولت منصور هادی عبد ربه در سال ۲۰۱۴ میلادی با گرفتن مناطق شمالی و غربی شروع شد. عربستان سعودی و امارات متحده عربی با تشکیل ائتلاف نظامی به نفع منصور هادی مداخله نظامی ناموجه انجام دادند و در نتیجه دامنه جنگ داخلی و خشونت گسترده شد. در آن سوی میدان جمهوری اسلامی ایران به حمایت نظامی، لجستیکی و سیاسی از ائتلاف حوثی ها و صالح روی آورد. البته همکاری حوثی ها و علی عبدالله صالح دولت مستعجل بود و دیکتاتور یمن که در نیمه راه همکاری توسط حوثی ها به دلیل “خیانت” کشته شد، هزینه گزافی برای قدرت طلبی خود پرداخت.
منازعه خونین یمن که علاوه بر رویارویی های داخلی، بعد منطقه ای نیز دارد، فراز و نشیب متعددی داشته است اما الان ماه ها است که دو طرف به نوعی در مرزهای تحت کنترل خود متوقف شده و امکان عقب راندن دیگری را ندارند. خروج حوثی ها از بندر الحدیده و توافق بر سر آتش بس اجرایی نشد. به موازات تشدید تنش دولت های ایران و آمریکا بعد از خروج یکجانبه آمریکا از برجام، فعالیت های نظامی و تهاجمی حوثی ها بر سازماندهی حملات به داخل خاک عربستان متمرکز شده است. حمله موشکی – پهبادی به تاسیسات آمریکا نقطه اوج این رویارویی بود که البته هم عربستان و هم کشورهای غربی جمهوری اسلامی را مسئول این حمله بشمار آوردند و ادعای حوثی ها را رد کردند. بعد از آن اتفاق حوثی ها و متحدان نظامی و سیاسی شان در یمن بسمت تنش زدایی و تمایل به آتش بس حرکت کردند. عربستان سعودی نیز سیگنال های مثبتی ارسال کرد و حتی برخی از خبرهای غیررسمی حاکی از انجام مذاکرات نیز بود، اما در عمل اتفاقی نیفتاد. میانجیگری های دولت های پاکستان و عراق نیز تا کنون نتیجه محصلی برای کاهش تنش بین ایران و عربستان و تغییر معنادار شرایط نداشته است.
حوثی ها عربستان را به تشدید حملات نظامی و بمباران هوایی در ماه های اخیر متهم می کنند که باعث افزایش کشتار افراد غیرنظامی شده است. به موازات این تحولات شکافی در داخل ائتلاف یمنی ضد حوثی نیز بوجود آمد و نیروهای یمن جنوبی با انگیزه های استقلال طلبانه شهر عدن را تصرف کرده و با تشکیل شورای انتقالی جنوب، مسئولان دولت منصور هادی را بیرون کردند. این نیروها که متکی به حمایت امارات متحده عربی هستند با مدافعان دولت یمن که از سوی سازمان ملل به رسمیت شناخته می شود، برای مدت محدودی درگیری نظامی پیدا کردند که با وساطت دولت عربستان سعودی متوقف شد. فعلا دو طرف به توافق رسیدند و شورای جنوب یمن ساختمان های دولتی را واگذار کرد. همچنین امارات متحده عربی ، نیروهای نظامی خود را از جنوب یمن خارج کرد. اما آنچه مشخص است وجود تمایل جدی در بین نیروهای جنوب یمن برای بازسازی تقسیم بندی جغرافیایی یمن شمالی و یمن جنوبی است.
در این شرایط چهار نیروی سیاسی بخش هایی از قلمرو سرزمینی یمن را در کنترل خود دارند. بزرگترین بخش کماکان در اختیار نیروهای وفادار به دولت منصور هادی است که از حمایت غرب ، اتحادیه عرب و عربستان سعودی و امارات متحده عربی برخوردار است. اما بیشتر شهرهای کلیدی از جمله صنعا در کنترلئتلاف حوثی ها و برخی از نظامیان یمن است. شورای انتقالی جنوب نیز محدوده ای در جنوب کشور را در اختیار دارد. القاعده یمن نیز بر مناطق کوچکی از این کشور تسلط دارد.
دیدگاه های نیروهای فوق و دورنمای آنها برای آینده یمن فاصله زیادی با یکدیگر دارد. این واقعیت جای خوشبینی باقی نمی گذارد که جنگ داخلی یمن و مصیبت های آن و بی ثباتی در این کشور در آینده نزدیک پایان یابد. حتی چشم اندازی هم در این خصوص نمی توان متصور بود.تقریبا با قطعیت می توان گفت ائتلاف نظامی به رهبری عربستان امکان شکست و کنار زدن حوثی ها را ندارد. دولت منصور هادی نیز عملا اقتدار خود را از دست داده و فاقد آینده است. یمن ناگزیر نیاز به سامان سیاسی جدید دارد.اگرچه توافق سوئد هنوز پابرجا است و هم حوثی ها و هم دولت منصور هادی خواهان اجرای آن هستند اما این ادعا تا کنون از سطح حرف فراتر نرفته است.
جنگ داخلی یمن در عین حال جنگ نیابتی جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی آل سعود نیز هست که بعد از تصمیم دونالد ترامپ در خروج از برجام، جنگ سرد ایران و آمریکا نیز بر آن سایه افکنده است. از این رو فرجام آن بستگی زیاد به سرنوشت رویارویی حکومت ایران با دولت های آمریکا و عربستان دارد که در این خصوص نیز در افق زمانی پیش دیدنی، بخت مصالحه بالا نیست. البته ناتوانی دو طرف اصلی نزاع داخلی یمن از شکست یکدیگر می تواند در شرایطی تسهیل گر توافق از سر اجبار شود. اما به سرانجام رسیدن چنین توافقی و بخصوص پایداری آن فرایند پیچیده و زمان بری خواهد بود.
اما آنچه در شرایط کنونی مردم یمن را رنج می دهد وضعیت فلاکت بار زندگی و محرومیت از حداقل های معاش و زیست انسانی صد ها هزار نفر با گرسنگی و سوء تغذیه دست و پنجه نرم می کنند. بیش از ۲۲ میلیون نفر از جمعیت یمن نیاز به کمک های بشردوستانه دارند. میلیون ها نفر از کمبود دارو و آب آشامیدنی سالم در مضیقه هستند. پروژه «داده‌های مربوط به مکان‌ها و رخدادهای درگیری‌های مسلحانه» (Acled) که بر روی مستند سازی آمار های جنگ داخلی یمن کار کرده و منابع مالی آن توسط وزارت خارجه کشورهای آمریکا و هلند تامین می شود، در گزارش اعلام کرده که بیش از صد هزار نفر در منازعات خونین یمن جان باخته اند. به تخمین این سازمان غیر دولتی سال ۲۰۱۹ با بیست هزار کشته تا کنون دومین خونبارترین سال یمن در دوره جنگ داخلی است. این سازمان عربستان سعودی را متهم کرده است که با حمله هوایی مستقیم و تفکیک ناپذیر ، بیمارستان ها، مدارس و بازارچه ها را هدف قرار داده و در کشتن ۸ هزار غیر نظامی مسئولیت دارد. پیش از این نیز نهادهای حقوق بشری ائتلاف تحت هدایت عربستان سعودی در یمن را به جنایت جنگی متهم کرده بودند. البته اتهام مشابهی به حوثی ها هم زده شده است. اما دامنه نقش عربستان سعودی در کشتار غیرنظامیان بیشتر است که در محاسبات (Acled) ۶۷ درصد کل شهروندان عادی یمنی جان باخته را در بر می گیرد. گزارش این سازمان نشان می دهد بر خلاف کاهش جبهه های درگیری اما کشتار غیر نظامیان، مجروح شدن آنها و بی خانمانی در سال ۲۰۱۹ روند افزایشی داشته است. طبق گزارش حوثی ها دستکم ۴ هزار نفر از کشته شدگان ملیت سودانی دارند که در جمع ائتلاف عربستان سعودی در یمن حضور داشته اند.
این وضعیت تیره نیازمند اقدامات سریع دستکم با هدف تنش زدایی و اجرای آتش بس است که متاسفانه جامعه جهانی نسبت به پیامدهای ویرانگر آن توجه لازم را ندارد. این مشکلات علاوه بر یمن خاورمیانه را نیز دستخوش مشکلات و آشوب می کند که تاثیرات آن ماندگار خواهد بود.
