اهم اخبار
بحران واکسن و استمرار چرخه حیات کرونا در ١٤٠٠
بحران واکسن و استمرار چرخه حیات کرونا در ١٤٠٠
علی افشاری
کشور ایران همانطور که در برابر شیوع همه‌گیری بی دفاع رها شده بود در دوران بحران زیستی کرونا نیز با سهل‌انگاری، سوء مدیریت و ترجیح ملاحظات ایدئولوژیک و سیاسی بر جان و سلامت مردم از سوی جمهوری اسلامی مشکلاتی فراتر از حد معمول را تجربه کرد. ناتوانی در مهار بحران زیستی کرونا علاوه بر تلفات انسانی و صدمات روحی و عاطفی فراوان دشواری‌های معاش را برای کثیری از شهروندان ایرانی تشدید کرده‌است. حال با خودتحریمی ناشی از ممنوع اعلام کردن خرید واکسن‌های کووید١٩ تولیدی شرکت‌های غربی چون فایزر، مادرنا و آسترازنکا از سوی خامنه‌ای و ابهامات جدی مربوط به واکسن‌های ادعایی تولید داخلی بحران تهیه واکسن موثر نیز به مشکلات یادشده افزوده شده و ایمن سازی جامعه از ویروس مهلک کرونا را دشوارتر ساخته‌است.
در شرایطی که ٥١ کشور دنیا تزریق واکسن کووید١٩ را شروع کردند در ایران هنوز این امر ضروری برای متوقف کردن چرخه انتقال ویروس مرگبار کرونا اتفاق نیفتاده است؛ حتی کادر درمان و نیروهای خط اول مقابله با ویروس کرونا نیز واکسن دریافت نکرده و کماکان آسیب پذیر هستند.
طبق ادعای مسئولان شروع واکسناسیون برای مهار بیماری کووید١٩ عملا به سال ١٤٠٠ موکول می‌شود. علیرضا رئیسی، سخنگوی ستاد مقابله با کرونا مدعی شده است که دولت ایران برای خرید ۱۶ میلیون و ۸۰۰ دوز واکسن، ۵۲ میلیون دلار پرداخت کرده است و این واکسن‌ها تا دو ماه آینده وارد ایران می‌شوند. وی همچنین گفته علاوه بر این واکسن‌ها، احتمالا دو میلیون و ۶۰۰ هزار دوز واکسن هم از چین و روسیه تا پایان سال وارد کشور می‌شود.
اگر مجموع این واکسن ها که محموله اول مشخص نیست از چه نوع است، درنظر گرفته شود حداکثر می‌تواند ده میلیون نفر از مردم ایران را پوشش دهد. ظاهرا برنامه حکومت برای تامین بخش بزرگتر جمعیت معلوم نیست و بیشتر به واکسن‌های داخلی امید بسته‌اند. در ادامه توضیح داده می‌شود که با توجه به عواملی چون کمبود کمی واکسن، کیفیت پایین واکسن‌های وارداتی، دشواری تهیه بهنگام واکسن در بازار بین‌المللی، ابهام در اعتبار واکسن‌های داخلی و توزیع زمانی ایران در سال ١٤٠٠ کماکان در سطح بالایی گرفتار ویروس کرونا خواهد ماند وحتی ممکن است این وضعیت در ١٤٠١ نیز ادامه داشته باشد.
جمعیت ایران اگر کودکان زیر ده سال مستثنی شوند تقریبا نیاز دارد که برای هفتاد میلیون نفر واکسن تامین کند که اگر تزریق دو دوزی ضرورت داشته باشد آنگاه دستکم ١٤٠میلیون دوز واکسن باید تامین گردد.
حتی اگر واکسن‌های تولیدی داخلی تا پایان سال تولید شوند باز کل ظرفیت تولید آنها در سال گذشته در حدی نخواهد بود که تقاضای موجود را پاسخ دهد. طبق ادعای مقامات وزارت بهداشت از ۱۲ پرونده مرتبط با تولید واکسن ایرانی کرونا یکی از آنها به مرحله فاز اول کارآزمایی بالینی رسیده است و ۳ پرونده دیگر در حال دریافت مجوز کمیته اخلاق و ورود به مرحله مطالعات بالینی است. در بهترین شرایط اگر واکسن متعلق به بنیاد برکت زیرمجموعه سازمان اجرای فرمان امام مراحل کارآزمائی بالینی را با موفقیت پشت سر گذرانده و مجوزهای لازم را کسب کند در ماه خرداد سال آینده آماده توزیع در جامعه می‌شود. واکسن دیگری (سوبرنا یک) نیز در مشارکت با کشور کوبا در حال ساخت است که قرار است مرحله سوم مطالعه انسانی آن در ایران انجام شود. البته این واکسن در آزمایشگاه‌های زیست شناختی کوبا تولید شده است و پژوهشگران امیدوار هستند این واکسن و بخصوص ورژن دوم آن بتواند موفقیت آمیز باشد. اگرچه کوبا در سالیان گذشته نیازهای واکسنی خود در بیماری های متعدد را تولید کرده اما تردید وجود دارد که کارایی واکسن‌های کووید١٩ ادعایی آنها بتواند موثر واقع شود؛ دستکم باید صبر کرد تا نتیجه کارآزمائی بالینی آنها مشخص شود.
اما مشکل بزرگ واکسن های ایرانی حتی در صورت تولید انبوه ابهام در کیفیت آنها است. اطلاعات مربوط به این واکسن‌ها و کارایی شان منتشر نشده‌است. تازه یک واکسن تولید داخل مرحله اول کارآزمائی بالینی را شروع کرده و معلوم نیست بازدهی آن در بازدارندگی علیه کووید١٩ چیست؟ ایمنی آن چگونه است؟ و تبعات منفی برای افراد بخصوص کودکان و سالمندان ندارد. نوع برخورد مقامات وزارت بهداشت و شتابزدگی ها نگرانی ایجاد کرده که اقدامات نظارتی و کنترلی جدی نبوده و حالت نمایشی دارد.
تولید واکسن به خودی خود واجد ارزش نیست بلکه اختراع واکسنی اهمیت دارد که موثر باشد؛ ازاینرو در پرتو اطلاعات موجود چشم‌انداز روشنی در این خصوص دیده نمی‌شود. تنها شاید واکسن کوبایی کارگشا شود منتهی ظرفیت تولید زیرساخت های کوبا در حد دو تا سه میلیون دوز واکسن در سال است که کفاف تامین بهنگام و سریع واکسن‌های مورد نیاز ایران را نمی‌دهد.
مقامات جمهوری اسلامی روشن نکرده‌اند که محموله نزدیک به هفده میلیون دوز واکسن کووید١٩ خریداری شده متعلق به چه شرکتی است؛ تقریبا با قطعیت می شود گفت برای کشورهای غربی نیست. بنابراین احتمال دارد از کشورهای روسیه، هند و یا چین خریداری کردند.
اخیرا محققان برزیلی در یک تحقیق تجربی اعلام کردند که نرخ بازدهی واکسن چینی سینوواک بر خلاف ادعای شرکت سازنده (٧٨ درصد) ٥٠⁄٥ درصد است. این تحقیق بحرانی در خصوص استفاده از این واکسن ایجاد کرده است. بازدهی ٥٠⁄٥ درصد بهتر از نزدن واکسن است اما بازدارندگی بالایی نداشته و ناتوان از ایجاد ایمنی گله‌ای در جامعه است.
واکسن تولیدی کشورروسیه (اسپوتینک وی یا گام کووید وک) وضعیت به مراتب بدتری دارد اطلاعات مربوط به مطالعه انسانی آن آشکار نشده و صحت بازدهی اسمی آن (٩١⁄٤٪) محل تردید جدی است. دولت هند محموله بزرگی از واکسن بریتانیایی آسترازنکا خریده است و همچنین واکسنی به نام «کوواکسین» ساخته است که بدون مشخص شدن نتیجه مرحله سوم کارآزمائی بالینی مجوز تولید وتوزیع اضطراری از سوی وزارت بهداشت هند دریافت کرد. کارایی این واکسن نیز مشخص نیست و اعتراضات زیادی در داخل کشور هند نسبت به شتابزدگی در استفاده از این واکسن شکل گرفته‌است. بنابراین خرید این واکسن‌ها نیز به دلیل بازدهی پایین و ابهاماتی که وجود دارد نمی تواند گره از کار فروبسته تداوم حیات چرخه انتقال کرونا در ایران بگشاید. واکسن‌های در حال ساخت دیگر چون نواکس، جانسون جانسون، سانوفی و کیوروک به ترتیب متعلق به کشورهایی چون آمریکا، آمریکا، فرانسه و آلمان هستند که منهای آلمان در فهرست سیاه خامنه‌ای و نیروهای همسو قرار دارند.
چالش دیگر دشواری خرید واکسن به دلیل تقاضای بالا در بازار جهانی است. در حال حاضر ٩٠٪ تولیدات اکثر موسسات سازنده واکسن کووید١٩ تقریبا تا پایان سال ٢٠٢١ پیش فروش شده‌است. شاید واکسن‌های در حال ساخت بتواند محدودیت‌های بازار را برطرف سازد اما با توجه به شکاف فقر و غنا در جهان بر اساس پیشبینی ها ممکن است برخی از کشورها در سال‌های ٢٠٢٢ و ٢٠٢٣ به واکسن در سطح مورد نیاز دسترسی پیدا کنند.
توزیع واکسن چه داخلی وچه خارجی نیز امر زمان بری است که با توجه به ضعف مدیریتی و توزیع منابع در ایران و تنگناهای مرتبط با انتقال واکسن به نقاط مختلف کشور خود این مساله با فرض وجود محموله کافی واکسن می تواند بیش از یک سال طول بکشد تا حداقل ٧٠درصد جامعه واکسن بزنند که برای ایجاد ایمنی گله‌ای در کشور بایستگی دارد.
بنابراین با توجه به موارد پیش‌گفته دیرپایی بحران زیستی کرونا در ایران مشخص می‌شود که حداقل تا یک سال دیگر سایه شومش بر سر جامعه ایران خواهد بود و سلامت و معیشت مردم را به مخاطره بیشتر می‌افکند. وجود حکومت بی‌کفایت و غیرمسئولی چون جمهوری اسلامی ایران عامل اصلی طولانی شدن همه‌گیری کرونا و به تبع آن کشته شدن بیشتر مردم ایران شده است؛ در واقع تشدید بحران زیستی کرونا در محدوده ای غیرمنطقی بازتابی از بحران کارآمدی، اعتماد، سیاست و تصمیم‌گیری در ایران است. در عین حال دستور خامنه‌ای مبنی بر امتناع از خرید واکسن‌های موثر غربی وی را در معرض اتهام "کشتار عامدانه" مردم ایران قرار داده است.
مطلب فوق نظر نگارنده بوده و الزاما بیانگر دیدگاه هجا نیست
