اهم اخبار
«فیلیمو» و «نماوا» بازوهای خصولتی صداوسیمای نظام
منیژه حکمت نویسنده و کارگردان سینما با نگارش چند خطی در صفحه اینستاگرام خود، تولیدات صداوسیمای جمهوری اسلامی و پلتفرم‌های آنلاین نمایش فیلم و سریال (نماوا و فیلیمو) را به باد انتقاد گرفت. این کارگردان با تجربه پیش از این نیز به روند نزولی کیفیت آثار سینمایی و هدایت منابع مالی به سوی تولیدات با محتوای خاص اعتراض کرده بود. خانم حکمت در تازه‌ترین واکنش می‌گوید «در ایام کرونا و از روی اجبار وقتی نگاهی به سریال‌ها و تاک‌شوهای تلویزیون و رسانه‌های تصویری می‌اندازیم از انبوه ابتذالی که به نام سرگرمی‌سازی و با منت گذاشتن بر سر مخاطب مظلوم ساخته می‌شود حیرت می‌کنی. نمی‌توان فهمید که چرا این همه نیروی بالفعل سینما درگیر ساخت این حجم از مزخرفات هستند و چرا خسته نمی‌شوند از این همه تکرار یکدیگر؟ حتماً می‌گویند برای امرار معاش. آقاجان می‌شود شماره حسابی اعلام کرد و پولی گرد آورد برای معاش این بینوایان سیری‌ناپذیر که دیگر برنامه نسازند، بنشینند گوشه خانه و یا در ایران و خارج از ایران زندگی لاکچری‌شان را بکنند، باور کنید ضررش کمتر است.»
پلتفرم‌های انحصاری پخش فیلم و سریال ایرانی با پذیرش فعالیت زیر نظر ساترا (یکی از نهادهای وابسته به صداوسیمای جمهوری است که به گفتهٔ گردانندگانش مسئولیت تنظیم‌گریِ رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر را در ایران بر عهده دارد) عملاً به بازوی تولید محتوای سازمان بدل شده‌اند که قواعد ایدئولوژیک و تبعیض‌آمیز موجود، خودش را هم از پا درآورده است. بعلاوه، عدم وجود قواعد دموکراتیک تنظیم بازار و فقدان گزینه‌های متفاوت، انحصار شدید شرکت‌ها بر بازار VOD ها (ویدئو به‌درخواست‌ها) را به وجود آورده است.
استراتژی برون‌سپاری تولید محتوا ظرف یک دهه اخیر در دستور کار صداوسیما قرارگرفته و یا آن‌گونه که پیش‌تر درباره تأسیس سازمان‌هایی مانند «اوج» اشاره شد، نهادهای گوناگون وظایف خود را روی دوش شرکت‌ها و جریان‌های به‌ظاهر خصوصی انداخته‌اند درحالی‌که همچنان منابع عظیم بودجه‌ای و درآمدهای حاصل از فروش نفت را به خود اختصاص می‌دهند.
بررسی لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که بودجه فصل رسانه در حدود سه هزار و ۳۸۴ میلیارد تومان است که این عدد معادل حدود ۲۵ درصد از اعتبارات امور فرهنگ، تربیت بدنی و گردشگری است که به تفکیک در بخش‌های هزینه‌ای و عمرانی به میزان ۳۷ و ۵۹ درصد رشد و در مجموع کل اعتبارات برنامه‌های فصل رسانه ۳۸ درصد نسبت به سال گذشته رشد کرده است و در این میان طبق معمول بودجه صداوسیما در صدر اعتبارات قرار دارد.
مرور محتوای سریال‌ها و برنامه‌های این پلتفرم‌ها نشان می‌دهد اعتراض کارگردان سینمای ایران چندان هم بیراه نیست. برای مثال تاک‌شو «همرفیق» با نشاندن یک بازیگر سینما (شهاب حسینی) روی صندلی اجرا و دعوت از دیگر ستاره‌ها و چهره‌های سینمایی (قسمت اول نوید محمدزاده و قسمت دوم هوتن شکیبا) دقیقاً بر بال کلیشه‌ها می‌راند. تولیدکنندگان برنامه «همرفیق» حتی موفق نشدند از شرایط برون‌سپاری، یعنی شل کردن زنجیر قوانین متحجر صداوسیما بهره بگیرند و هم‌خوانی (و نه حتی تکخوانی) مهمان برنامه (شبنم مقدمی بازیگر تئاتر و سینما) با گروه موسیقی بومرانی موجب شد کل برنامه حذف شود.
نکته جالب اینجا است که «نماوا» حتی خود را ملزم ندید درباره دلایل حذف این قسمت به مشترکان توضیح دهد، الگوی ثابت و آشنای مدیران صداوسیمای جمهوری اسلامی در برخورد با مخاطب.
سریال «قورباغه» ساخته هومن سیدی از تولیدات «نماوا» با وجود تبلیغات گسترده شهری و فضای مجازی، عملا در جلب نظر منتقدان و مخاطبان پی‌گیر سریالهای تلویزیونی ناکام ماند. فیلمنامه ضعیف و بازی‌های تکراری بازیگران این سریال بارها از سوی کاربران و منتقدان مورد اشاره قرار گرفته و اینطور به نظر می‌رسد که ارائه تصاویر بعضا چشم‌نواز و رنگ و لعاب گرته‌برداری شده از سریالهای پرطرفدار جهان هم نتوانسته گروه ساخت این سریال را به سرمنزل مقصود برساند.
«فیلیمو» هم از رقیب خود چیزی کم ندارد. روابط عمومی این شبکه نمایش خانگی اعلام کرده سریالهای «جیران» حسن فتحی، «یاغی» محمد کارت، «زخم کاری» محمدحسین مهدویان، «جزیره» سیروس مقدم، «قبله عالم» حامد محمدی، «اکتور» نیما جاویدی و «ماساژور» محسن تنابنده را برای پخش در سال ۱۴۰۰ آماده می‌کند. شیوه‌ای مشابه کمپانی عظیم Netflix اما با این تفاوت نتفلیکس مدت‌ها بعد از ارائه خدمات مناسب به مخاطبان جهانی خود، تصمیم گرفت در عرصه تولید فیلم و سریال دست به‌کار شود.
هم‌زمان با شیوع ویروس کرونا، تعطیلی سینماها و اقبال خانواده‌ها به فضای آنلاین در نتیجه قرنطینه و البته ممنوعیت دسترسی ایرانیان به اکثر سایت‌های آنلاین نمایش ویدیو و دانلود فیلم توسط قوه قضاییه و وزارت ارتباطات ایران، این دو شرکت در اقدامی هماهنگ هزینه اشتراک ماهیانه خود را از ۲۵ هزار تومان در ماه به ۵۹ هزار تومان یا به عبارتی دو برابر تعرفه قبلی رسانده‌اند. اگر مبلغ مالیات را به این هزینه اضافه کنیم هر فرد برای اشتراک یک ماهه این پلتفرم‌ها باید مبلغی نزدیک به ۶۵ هزار تومان بپردازد.
محمدجواد شکوری مقدم، مدیرعامل «فیلیمو» در توجیه افزایش دوبرابری مبلغ اشتراک می‌گوید «باید هزینه تامین ساخت این برنامه‌ها از طریقی تامین شود. شش اپیزود در هفته عدد بسیاری بالایی است. نقدینگی این‌ها باید از محل اشتراک‌ها تأمین شود. پول را باید از دست مردم بگیریم و به تولید وارد کنیم. راه دیگری که نداریم. پس اگر اعدادی افزایش پیدا کرده حتما منطقی داشته است. همانطور که قبلا هم گفتم، با توجه به حجم تولیدات و هزینه‌های آن، قیمت اشتراک فیلیمو تغییر کرده است».
منتقدان اما معتقدند که این دو شرکت با وجود فیلترینگ و عدم دسترسی شهروندان به سرویس‌های جهانی مانند «نتفلیکس» توانسته‌اند بازار خود را در ایران گسترش دهند و گروهی هم آنها را متهم می‌کنند که از فیلتر شدن و تعطیلی سایت‌های پرطرفدار دانلود فیلم در ایران سود برده‌اند. مخاطب ایرانی گرفتار در چنگال محتوای کسالت‌بار صداوسیما یا باید توهین‌ها و تبلیغات ایدئولوژیک نظام را تماشا کند، یا هزینه بازوهای این سازمان را بپردازد. مردم از یک جیب حقوق کارمندان پرشمار و نابلد سازمان عریض و طویل بی‌مصرف می‌پردازند و از جیب دیگر، هزینه‌های سریال‌سازی پلتفرم‌هایی که خود را ملزم به پاسخگویی نمی‌دانند و یا با نگاهی از بالا و کاسب مسلک عنوان می‌کنند «پول را باید از دست مردم بگیریم و به تولید وارد کنیم»، تولیدی که حقوق و مزایای مادی و معنوی‌اش در نهایت به حساب مخابرات جمهوری اسلامی ایران و صاحب کمپانی واریز می‌شود.
مطلب فوق نظر نگارنده بوده و الزاما بیانگر دیدگاه هجا نیست.
